Một nền giáo dục tốt, chính là nền tảng phát triển của một quốc gia. Nhưng có một điều không phải ai cũng biết, đó là mối liên hệ giữa tuổi thọ và giáo dục. Purna Kumar Shrestha, thành viên của VSO - một tổ chức chống nạn đói, sẽ giúp chúng ta trả lời câu hỏi này.
Giáo dục dành cho phụ nữ và tuổi thọ trung bình đang tăng lên
Tôi không còn nghi ngờ gì rằng: tuổi thọ và giáo dục có một mối liên kết chặt chẽ. Khi tôi được sinh ra vào đầu những năm 1970, tuổi thọ trung bình của người dân Nepal đạt mốc 45 tuổi, do bấy giờ tỉ lệ tử vong ở phụ nữ và trẻ em đã giảm hơn so với trước đó. Từ năm 1980 đến 2012, độ tuổi trung bình khi sinh ở phụ nữ đã tăng lên 20.9 năm, đánh dấu một sự thay đổi thực sự. (theo Chỉ số Phát triển Con người của Liên Hợp Quốc (UN's Human Development Index)
Các nghiên cứu của UNESCO đã chỉ ra mối liên kết chặt chẽ giữa giáo dục và tuổi thọ. Theo Báo cáo Giám sát Toàn cầu (Global Monitoring Report), mỗi năm có thêm một bà mẹ được đến trường sẽ giảm khả năng tử vong ở trẻ sơ sinh từ 5% đến 10%. Một nghiên cứu khác được thực hiện ở 175 quốc gia và được công bố trên tờ The Lancet đã điều tra mối liên hệ giữa tỷ lệ tử vong ở trẻ em và trình độ học vấn ở các bà mẹ, kết luận rằng: sự gia tăng giáo dục ở phụ nữ trên toàn cầu trong 40 năm qua đã ngăn chặn cái chết cho hơn bốn triệu trẻ em.
Trẻ em Nepal đang tiếp cận nhiều hơn với văn học bằng ngôn ngữ riêng
Vào những năm 1990, tôi đã dạy ở Nepal và thời điểm đó, khả năng tiếp cận văn học của trẻ em rất hạn chế. Giáo dục thời bấy giờ chủ yếu dựa trên sách giáo khoa và sách thiếu nhi. Khi đó, văn học không phải một phần của chương trình giảng dạy. Tôi đã chứng kiến sự thay đổi trong lĩnh vực giáo dục tại Nepal khi làm việc tại tổ chức từ thiện có tên là Room to Read. Một tổ chức bắt đầu ở Nepal và từ đó đã phân phối hơn 15.5 triệu cuốn sách ở các nước đang phát triển.
Lúc đầu, khi tổ chức từ thiện vừa được thành lập, chúng tôi đã thu thập, quyên góp sách thiếu nhi từ Mỹ và phân phát chúng cho một số trường học ở Nepal nơi chúng tôi thiết lập các thư viện. Về lý thuyết, đây là sự tiến bộ. Tuy nhiên, khi đứng trước một bức tranh tưởng chừng như đang khởi sắc thì có một vấn đề phát sinh là: những cuốn sách không phù hợp với trẻ em Nepal. Bởi vì những quyển sách được viết bằng tiếng Anh, và trình độ đọc quá cao để trẻ em Nepal có thể hiểu hoặc nhận được lợi ích theo bất cứ cách nào. Và ở thời điểm đó thì Nepal vẫn chưa có một trung tâm tiếng Anh hay ngoại ngữ chính thức nào dành cho người dân. Để khắc phục điều này, tổ chức từ thiện của chúng tôi đã thực hiện một cách tiếp cận khác đó là bắt tay vào việc xuất bản những cuốn sách truyện thiếu nhi bằng tiếng Nepal và được viết bởi các nhà văn tại địa phương.
Kể từ đó, mỗi khi trở lại Nepal, tôi lại ấn tượng khi thấy một loạt các cuốn sách bằng tiếng địa phương dành cho trẻ em. Kể từ khi thành lập Room to Read, chúng tôi đã hỗ trợ phát triển 17.543 thư viện trường học và tiếp tục hỗ trợ việc học văn hóa trong nước.
Nepal đang phát triển một cách đáng kể
Giáo dục đóng một vai trò quan trọng trong việc cải thiện tuổi thọ và hạnh phúc của con người. Trong 20 năm qua, Nepal đã tiến bộ đáng kể trong việc đạt được các mục tiêu phát triển giáo dục. Theo UIS UNESCO, từ năm 1981 đến 2015, đã có sự gia tăng đáng kể về tỷ lệ thanh niên biết chữ trong độ tuổi từ 15 đến 24. Hiện nay, có thêm 42.4% bé trai và 77.6% bé gái biết đọc, biết viết nhiều hơn so với năm 1981. Nepal cũng đã tiến bộ trong việc đạt được sự bình đẳng giới ở các chiến dịch xóa mù chữ. Trong cùng một khung thời gian, số năm đi học trung bình mà trẻ em nhận được đã tăng thêm 2.6 năm.
Nghiên cứu khác của UNESCO cung cấp bằng chứng cứ thuyết phục rằng: trẻ em có cha mẹ được đi học sẽ có ý thức hơn về sức khỏe, dinh dưỡng và tiêm chủng, hay tiếp cận thông tin qua công nghệ đều góp phần cho sự phát triển của Nepal. Ngoài ra, việc cải thiện và cung cấp các cơ sở giáo dục, chăm sóc trẻ nhỏ ở Nepal đã góp phần làm tăng tuổi thọ trung bình của nước này.
Các vở kịch có thể giúp giáo dục cộng đồng
Mặc dù dịch vụ giáo dục và y tế được cải thiện đã góp phần tích cực vào việc kéo dài tuổi thọ trung bình ở nhiều quốc gia như Nepal, nhưng vẫn cần phải làm nhiều hơn nữa nếu chúng ta mong muốn đạt được các Mục tiêu Phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc (United Nation's Sustainable Development Goals) đưa ra vào tháng 9 năm 2015.
Việc biểu diễn các vở kịch đã được chứng minh là một phương pháp hiệu quả để nâng cao nhận thức cộng đồng về các vấn đề sức khỏe ảnh hưởng đến tuổi thọ. Ở thập kỷ trước, việc truy cập vào đài phát thanh, truyền hình và internet bị hạn chế. Vì thế, những vở kịch thời bấy giờ đóng một vai trò giải trí vô cùng quan trọng và đầy ý nghĩa trong cuộc sống người dân. Hoạt động này được chứng minh là một cách gián tiếp phổ biến với công chúng về các vấn đề như: kết hôn sớm, HIV/AIDS và bán dâm ở trẻ em.
Kịch đường phố có thể là một cách hiệu quả để các tổ chức phi chính phủ tiếp cận với mọi người ở những khu vực có trình độ hiểu biết thấp. Khi tôi còn là một đứa trẻ, tôi là thành viên của một câu lạc bộ thảo luận về các vấn đề xã hội và sau đó diễn các vở kịch mang tính cộng đồng vào những ngày đặc biệt ở trường. Tôi thực sự rất thích nó và có thể thấy rằng đó là một cách để chia sẻ những thông điệp quan trọng với mọi người.
Sử dụng kịch để giáo dục mọi người về các vấn đề sức khỏe và môi trường là điều tôi thấy hiệu quả trong suốt sự nghiệp giáo dục của mình. Trong một trại hè, nơi tôi đã thành lập Nepal Education Support Trust - một tổ chức giáo dục từ thiện, tôi đã giới thiệu cho học sinh về Martin Luther King. Tôi khuyến khích các em lấy cảm hứng từ tác phẩm văn học này để phát triển tầm nhìn riêng của các em về Nepal. Các học sinh bắt đầu mơ về những thứ như: một Nepal không bị cắt điện, Nepal là một quốc gia phát triển và Nepal không còn khan hiếm nước uống, v.v...
Tổng kết
Qua những ví dụ về Nepal của thành viên VSO (là đối tác của Hội đồng Anh tại Shakepeare Lives, một chương trình các sự kiện và hoạt động kỷ niệm về Shakepeare, nhân dịp kỷ niệm 400 năm ngày mất của ông vào năm 2016), cho thấy sự thay đổi trong giáo dục có thể xảy ra thông qua các nỗ lực phối hợp và nhằm tới mục tiêu cụ thể. Giáo dục ở Nepal đã được cải thiện kéo theo tuổi thọ trung bình của người dân tăng lên, và chúng ta có thể tin tưởng rằng điều này sẽ còn có thể phát triển trong những quốc gia khác, nhất là những nước chưa có điều kiện phát triển.