Giáo sư Phạm Minh Hạc là người mở đường, đại diện cho chính phủ Việt Nam làm việc với Hội đồng Anh khi tổ chức này mới thành lập tại Việt Nam vào năm 1993, khi ông ở cương vị Thứ trưởng thứ nhất Bộ Giáo dục và Đào tạo. Ông phấn khởi chia sẻ mình có hai cháu nội đang du học ở Anh, một cháu học thạc sỹ, một cháu học sau lớp 10 để chuẩn bị vào đại học.
Giáo sư Phạm Minh Hạc – nguyên Thứ trưởng thứ nhất Bộ Giáo dục và Đào tạo (*) đóng vai trò quan trọng trong việc chứng kiến, ủng hộ và mở đường cho sự có mặt chính thức của Hội đồng Anh ở Việt Nam.
Giáo sư Phạm Minh Hạc mô tả về bối cảnh Việt Nam lúc đó: “Khi được chính phủ giao trách nhiệm làm việc với Hội đồng Anh thì tôi biết nước ta là nước phát triển sau, có chiến tranh kéo dài nhất trong thế kỷ 20 (30 năm), mới từ sản xuất nhỏ sang công nghiệp hóa. Chúng tôi là người công tác giúp chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện công việc này nghĩ rằng giao lưu quốc tế là rất cần thiết. Chúng tôi được học hành và hiểu rất rõ rằng ở mình giáo dục chưa được phát triển. Tôi có hai năm học Đại học sư phạm Lê Nin, bốn năm học đại học tổng hợp Lomonosov ngành tâm lý học, nhờ đó biết được lịch sử giáo dục thế giới, các nước Anh, Nga, Mỹ, Đức v.v…Nước Anh có lịch sử giáo dục lâu đời so với các nước khác. Các trường đại học hàng đầu của Anh cũng là trường hàng đầu trên thế giới, đã có tuổi đời hàng trăm năm”.
Ông tiếp tục câu chuyện: “Quay lại hoàn cảnh Hội đồng Anh vào Việt Nam, thời kỳ những năm 1975-1995 thì chưa phải là thời kỳ mở cửa, chúng ta còn nhớ đó là thời kỳ Mỹ đang cấm vận Việt Nam. Các nước Đông Âu đã sụp đổ vào năm 1989, tiếp theo là Liên Xô vào năm 1991 và Việt Nam chưa có nhiều quan hệ với các nước khác. Hợp tác trong giáo dục còn hạn chế, rất khó để người Việt Nam ra nước ngoài, hay người nước ngoài đến Việt Nam tìm hiểu về lĩnh vực này. Tôi may mắn hoạt động chuyên môn nên năm 1992 nước Mỹ mời sang nói chuyện. Gần một năm sau, thì Bộ giáo dục Anh cũng mời tôi sang nói chuyện về giáo dục. Sau đó khi sứ quán Anh đặt vấn đề mở cơ quan của Hội đồng Anh ở Hà Nội, tôi là người được tiếp xúc đầu tiên và ủng hộ ý tưởng đó.
Lúc đó sát nhập hai bộ là Bộ Giáo dục và Bộ Đại học và Trung học Chuyên nghiệp thành Bộ Giáo dục và Đào tạo, tôi được chính phủ cử làm Thứ trưởng thứ nhất. Về hoạt động chính trị, lúc đó tôi vẫn là Ủy viên Trung ương Đảng. Chúng tôi được chính phủ giao nhiệm vụ mở đường cho Hội đồng Anh vào Việt Nam chính thức.”
Giáo sư Phạm Minh Hạc từng được Đại sứ Vương quốc Anh mời đến sự kiện gặp gỡ những cán bộ nhà nước đầu tiên đi du học ở Vương quốc Anh theo chương trình học bổng ngắn hạn, dài hạn, trong đó có nhiều người sau này đảm trách những vị trí lãnh đạo quan trọng. Ông cũng kể ngài đại sứ Vương quốc Anh đã đến nhà trao đổi ăn cơm thân mật với ông và gia đình. Ông vẫn còn nhớ buổi tiệc chia tay giám đốc Hội đồng Anh vào năm 1996, vì lý do sức khỏe nên bà giám đốc Muriel Kirton đã phải về nước sớm trước nhiệm kỳ. Những kỉ niệm đó thật ấm áp và là dấu ấn sâu đậm trong ông về mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với Vương quốc Anh và Hội đồng Anh.
Giáo sư Phạm Minh Hạc bày tỏ ông rất mừng vì mối quan hệ giữa Hội đồng Anh với Việt Nam mang lại kết quả tốt đẹp như ngày nay. Hợp tác giáo dục giữa Vương quốc Anh và Việt Nam trên mọi lĩnh vực mà Hội đồng Anh là đầu mối quan trọng, đã phát triển vượt bậc trong suốt những năm qua. “Trước kia người đi du học ở Anh chỉ đếm trên đầu ngón tay, bây giờ lên đến vài ngàn người một năm”, ông nói.
(*) Giáo sư Phạm Minh Hạc là tiến sỹ khoa học Đại học Tổng hợp Lomonosov (Nga), Giáo sư, Viện sĩ, Nhà giáo nhân dân, nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục (1987-1990), nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục (1981-1987).
“Tôi rất mừng vì mối quan hệ với Hội đồng Anh phát triển tốt đẹp như ngày nay.”